नेपाल विविध जातजाति र संस्कृतिले भरिपूर्ण देश हो। यहाँ प्रत्येक जातजातिका आफ्नै परम्परा र चाडपर्व छन्, जसले समाजलाई विविधतापूर्ण र जीवन्त बनाउँछ। कुमाल जाति नेपालको एक प्रमुख आदिवासी समुदाय हो, जो मुख्य रूपमा माटोका भाँडाकुँडा बनाउन ख्यातिप्राप्त छन्। उनीहरूको संस्कृतिमा माघी पर्वको विशेष महत्त्व छ। यो पर्व न केवल धार्मिक अनुष्ठानको लागि, तर सामाजिक एकता, सांस्कृतिक पहिचान, र पारिवारिक सम्बन्ध सुदृढ पार्नका लागि पनि मनाइन्छ।
माघी पर्वको परम्परागत महत्त्व
माघी पर्व, विशेष गरी माघ महिनाको पहिलो दिन अर्थात् माघे संक्रान्तिका दिन मनाइन्छ। यो पर्वलाई वर्षको पहिलो दिनको रूपमा लिइन्छ। कुमाल समुदायमा यस दिनलाई नयाँ शुरुआतको रूपमा हेर्ने गरिन्छ, जहाँ पुराना विवादहरू समाधान गर्ने, नयाँ वर्षका लागि योजना बनाउने, र आगामी वर्षको लागि शुभकामना आदान-प्रदान गर्ने परम्परा छ। यस दिनलाई धार्मिक रूपमा पनि पवित्र मानिन्छ। माघे संक्रान्ति दिन सूर्य मकर राशिमा प्रवेश गर्ने दिन हो, जसले प्रकृतिमा नयाँ उर्जाको आगमनलाई जनाउँछ।
नदीमा नुहाउने परम्परा
माघी पर्वको प्रमुख विशेषता भनेको नदीमा गएर नुहाउनु हो। कुमाल जातिमा, माघे संक्रान्तिको दिन नजिकका नदी, तलाउ वा धारामा गएर नुहाउने परम्परा रहेको छ। यसलाई पवित्र स्नान मानिन्छ, जसले शरीर र आत्मालाई शुद्ध बनाउँछ भन्ने विश्वास छ। यो दिन बिहान सबेरै नदीमा स्नान गरी सूर्यलाई अर्घ दिने चलन छ। यसले नकारात्मक ऊर्जा हटाएर सकारात्मकता ल्याउँछ भन्ने मान्यता छ। स्नानपछि आफ्नो कुल देवता र पितृलाई श्रद्धा अर्पण गर्ने परम्परा पनि छ।
धार्मिक र सांस्कृतिक गतिविधिहरू
माघी पर्वमा कुमाल समुदायले विभिन्न धार्मिक तथा सांस्कृतिक कार्यक्रमहरू आयोजना गर्छन्। गाउँभरिका मानिसहरू एक ठाउँमा भेला भएर सामूहिक भोजको आयोजना गर्छन्, जहाँ विभिन्न परम्परागत परिकारहरू तयार पारिन्छन्। गुँडपाक, तिलको लड्डु, चाकु, मासु, तरुल, र अन्य स्थानीय परिकारहरू बनाइन्छन् । परिवारजन सबै मिलेर खिचडी खाने गर्छन् । सामूहिक भोजले समुदायमा भाइचारा बढाउँछ। साथै, यस दिन परम्परागत नृत्य र संगीतको पनि विशेष भूमिका रहन्छ। समुदायका मानिसहरू सामूहिक रूपमा नाचगान गर्छन्, जसले उनीहरूको सांस्कृतिक धरोहरलाई जिवित राख्छ।
सामाजिक एकता र सहकार्य
माघी पर्व सामाजिक एकता र सहकार्यको प्रतीक हो। कुमाल समुदायमा यस पर्वलाई समाजमा शान्ति र मेलमिलापको प्रतीकका रूपमा लिइन्छ। पुराना रिसइवी मेटेर, नयाँ वर्षको स्वागत गर्ने र आपसी भाइचाराको भावना सुदृढ पार्ने अवसरको रूपमा माघीलाई लिइन्छ। समुदायका अगुवाहरूले यस अवसरमा नयाँ नियमहरू तय गर्छन्, जसले समाजमा शान्ति र सद्भाव कायम राख्न मद्दत गर्दछ।
पारिवारिक महत्त्व
माघी पर्वको पारिवारिक महत्त्व कुमाल समुदायमा अत्यन्त गहिरो छ। यस अवसरमा टाढाटाढाबाट आएका परिवारका सदस्यहरू एकै ठाउँमा भेला हुन्छन्। घरका वृद्धहरूले आफ्ना सन्तानलाई आशीर्वाद दिन्छन्, र आपसी प्रेम र सद्भावको वातावरण सिर्जना हुन्छ। यसले पारिवारिक एकता र स्नेहको भावना सुदृढ बनाउँछ।
आर्थिक पक्ष
माघी पर्वको आर्थिक पक्ष पनि कुमाल जातिका लागि महत्त्वपूर्ण छ। मेलाहरूमा विभिन्न हस्तकलाका सामग्रीहरू किनबेच हुन्छन्। कुमाल जातिका मानिसहरूले यस अवसरमा आफ्ना माटोका भाँडाकुँडा र अन्य सामग्रीहरू बेच्ने गर्छन्, जसले उनीहरूको आर्थिक उन्नतिमा योगदान पुर्याउँछ।
स्वास्थ्य र प्रकृतिको सम्मान
माघी पर्वको अर्को महत्त्वपूर्ण पक्ष स्वास्थ्य र प्रकृतिको सम्मानसँग सम्बन्धित छ। माघ महिनामा शीतल मौसमका कारण यो पर्वले मानिसहरूलाई शारीरिक रूपमा सक्रिय बनाउँछ। स्नान र खानपानमा विशेष ध्यान दिइन्छ, जसले स्वास्थ्यमा सकारात्मक प्रभाव पार्छ। साथै, कुमाल जातिले माटोबाट भाँडा बनाउने परम्परा भएकोले, उनीहरूले माघी पर्वलाई माटो र प्रकृतिप्रतिको सम्मानको रूपमा पनि लिन्छन्।
अन्त्यमा,
माघी पर्व कुमाल जातिका लागि एक महत्वपूर्ण चाड हो, जसले धार्मिक, सामाजिक, सांस्कृतिक, र आर्थिक जीवनलाई समेट्छ। यो पर्वले कुमाल समुदायको सांस्कृतिक पहिचानलाई जीवित राख्नुका साथै नयाँ पुस्तालाई आफ्नो परम्परा र मूल्यहरूको महत्त्व सिकाउँछ। यद्यपि आधुनिकताले परम्परागत पर्वहरूलाई प्रभाव पारेको छ, कुमाल जातिले माघी पर्वलाई आफ्नो सांस्कृतिक सम्पदाको रूपमा संरक्षण गर्दै आइरहेका छन्। यस पर्वले समुदायलाई एकता, सद्भाव, र समृद्धितर्फ अग्रसर गराउँदै आएको छ।
लेखक – मिलन अधिकारी इलाम ।
If you liked this article, then please follow me on Facebook.
Post Views: 58